ΕΚΑΤΗ

Ο Ησίοδος στη Θεογονία (στ. 409-412) αναφέρει ότι η Εκάτη ήταν κόρη του Πέρση και της Αστερίας. Αν και Τιτανίδα, ο Δίας τη μεταχειρίστηκε με τιμές και της παραχώρησε πολλά προνόμια σε γη, ουρανό και θάλασσα. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, η Εκάτη ήταν κόρη της Λητούς (Ευρυπίδης, Φοίνισσες 110).

Η λατρεία της Εκάτης ξεκίνησε από τα παράλια της Μικράς Ασίας και τη Σαμοθράκη. Το Ιερό των Μεγάλων Θεών ήταν αφιερωμένο σε αυτήν. Στη Μίλητο υπήρχε επιγραφή προς τιμή της στο ιερό του Δελφίνιου Απόλλωνος. Η Εκάτη ήταν σημαντική θεότητα και για τους Ορφικούς. Ο Ορφικός Ύμνος στην Εκάτη φανερώνει τη σπουδαία θέση που κατείχε στη θρησκευτική ζωή των αρχαίων Ελλήνων. Με την πάροδο των αιώνων, η λατρεία της πέρασε στη νότια Ελλάδα.

Το όνομα της ήταν το θηλυκό του Έκατος, παλιού επιθέτου του Απόλλωνα. Εκάτη ήταν «αυτή που λάμπει μακριά στα βάθη του ουρανού» ή «εκείνη που στέλνει από μακριά το φως της». 

Λατρευτικά επίθετα της θεάς

Επιπυργιδία - υπήρχε άγαλμα της Εκάτης στα Προπύλαια της Ακρόπολης, κοντά στο ναό της Αθηνάς Νίκης

Φωσφόρος - αυτή που φέρει το φως

Κουροτρόφος - προστάτιδα των βρεφών

Χθονία - για την ικανότητα της να πηγαίνει στον Κάτω Κόσμο

Ενοδία - προστάτιδα των οδών. Στην Αίγινα γίνονταν τελετές προς τιμή της Ενοδίας Εκάτης

Βριμώ - η οργιζόμενη θεά

Κραταιίς - η θεά με την υπερβολική δύναμη και ορμή

Βενδίδα - η πένθιμη θεά που λατρεύονταν στη Θράκη στα βάθη των σπηλαίων  
Η Εκάτη ταυτίζονταν με την Άρτεμη.  Ο Αισχύλος στο έργο του Ικέτιδες (στ. 675) αναφέρει την Άρτεμη - Εκάτη ως προστάτιδα του τοκετού των γυναικών. Η σημαντικότερη όμως ταύτιση των δυο θεοτήτων βρίσκεται στη λατρεία της σελήνης. Σε καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις η Εκάτη παρουσιάζεται με τρεις μορφές (τρίμορφος Εκάτη), που συμβολίζουν τις τρεις διαφορετικές όψεις του φεγγαριού στις τρεις φάσεις του. Στο τέλος κάθε μήνα, πριν την εμφάνιση της νέας Σελήνης, έβαζαν στα αγάλματα της θεάς τρόφιμα, όπως ψάρια, αυγά, τυρί που λέγονταν Εκαταία ή Εκάτης δείπνα.

Η Εκάτη ταυτίζονταν επίσης και με την Περσεφόνη. Γι' αυτό την αποκαλούσαν χθόνια, όταν βρίσκονταν στον κάτω κόσμο. Ο Λουκιανός στον Μένιππο αποκαλεί την Εκάτη "βασίλισσα της νύχτας και φοβερή Περσεφόνη". Σε διάφορα αγγεία παρουσιάζεται η Εκάτη δίπλα στην Περσεφόνη και τον Πλούτωνα.     

Για τους προληπτικούς στην αρχαία Ελλάδα ήταν θεά της μαγείας και των φαντασμάτων. Προστάτευε τη μαγεία σε όλες τις μορφές της. Δίδαξε στη Μήδεια όλα τα μυστικά της μαγείας, όπως αναφέρει ο Ευρυπίδης στο ομώνυμο έργο του. Ο Αριστοφάνης στους Βάτραχους (στ. 288-295) αναφέρει την Έμπουσα, το μυθικό πλάσμα της Εκάτης, που άλλαζε μορφές και εμφανίζονταν τις νύχτες. 
Η θεά Εκάτη
Η τρίμορφος Εκάτη (Wikipedia)

Ορφικός Ύμνος προς την Εκάτη

Εἰνοδίαν Ἑκάτην κλήιζω, τριοδῖτιν, ἐραννήν,
οὐρανίαν χѳονίαν τε καὶ εἰναλίαν, κροκόπεπλον,
τυμβιδίαν, ѱυχαῖς νεκύων μέτα βακχεύουσαν,
Περσείαν, φιλέρημον, ἀγαλλομένην ἐλάφοισι,
νυκτερίαν, σκυλακῖτιν, ἀμαιμάκετον βασίλειαν,
ѳηρόβρομον, ἄζωστον, ἀπρόσμαχον εἶδος ἔχουσαν,
ταυροπόλον, παντὸς κόσμου κληιδοῦχον ἄνασσαν,
ἡγεμόνην, νύμφην, κουροτρόφον, οὐρεσιφοῖτιν,
λισσόμενος κούρην τελεταῖς ὁσίαισι παρεῖναι
βουκόλωι εὐμενέουσαν ἀεὶ κεχαρηότι ѳυμῶι.
Την Εκάτη εξυμνώ, που τη λατρεύουν στις οδούς και στις τριόδους, την επέραστη, την ουράνια και την επίγειο και τη θαλασσινή πού έχει κίτρινο πέπλο, αυτή πού φροντίζει για τους νεκρούς και που είναι ενθουσιασμένη ανάμεσα στις ψυχές των νεκρών, την Πέρσεια, αυτή πού αγαπά την ερημιά και ευφραίνεται με τα ελάφια, την
νυκτερινή, την προστάτη των σκύλων, την ακαταμάχητη βασίλισσα αυτήν πού θηρεύει ταύρους, τη βασίλισσα πού έχει τα κλειδιά όλου του κόσμου, την οδηγό, τη νύμφη
αυτή που ανατρέφει παιδιά και πού περιφέρεται στα βουνά αυτή την κόρη ας παρακαλέσουμε να παρευρεθεί στις ιερές τελετές με ευμενή πάντοτε διάθεση προς τον ηγέτη και με χαρούμενη καρδιά.