ΜΟΥΣΕΣ
Απόλλων και Μούσες
Σύζυγος του Δία ήταν και η Μνημοσύνη που γέννησε τις εννέα Μούσες. (Απολλόδωρος, Α 3.1)
Προσωποποίηση της μνήμης και κόρη του Ουρανού και της Γαίας. Οι θεοί ζήτησαν από το νικητή Δία τη δημιουργία θεϊκών δυνάμεων για να τραγουδήσουν το γεγονός της νίκης στην Τιτανομαχία και την καινούργια τάξη του κόσμου. Έτσι ο Δίας κοιμήθηκε μαζί της εννέα συνεχόμενες μέρες και από την ένωση αυτή γεννήθηκαν οι εννέα Μούσες.
Οι Μούσες ήταν οι Καλλιόπη, Ευτέρπη, Κλειώ, Ερατώ, Μελπομένη, Πολυμνία, Τερψιχόρη, Θάλεια
και Ουρανία. Αρχηγός τους ήταν ο Απόλλων, γι΄αυτό λεγόταν και Μουσηγέτης. Αλλά ο ρόλος του δεν ήταν ο ίδιος με το ρόλο των Μουσών. Ο Απόλλωνας ήταν ο θεός των κιθαρωδών.
Η Καλλιόπη ήταν η μεγαλύτερη από τις Μούσες, η πιο σεβαστή και η πιο δυνατή. Ήταν η Μούσα της επικής ποίησης, της ευγλωττίας και της επιστήμης. Έσμιξε με τον Απόλλωνα και έγινε η μητέρα του Ορφέα. Η Ευτέρπη ήταν η προστάτιδα της μουσικής.
Η Κλειώ ήταν η Μούσα της ιστορίας και η Ερατώ η Μούσα της ερωτικής ποίησης. Μερικές φορές στα πόδια της βρισκόταν ένας Έρωτας, ενώ άλλες φορές ήταν γυμνή και θύμιζε την Αφροδίτη. Η Μελπομένη ήταν αρχικά η Μούσα της λυρικής ποίησης και έπειτα της τραγωδίας. Συνδέονταν με το Διόνυσο και έγινε η προστάτιδα της τραγωδίας.
Η Πολύμνια ήταν η Μούσα των ύμνων και των τραγουδιών προς τιμή των θεών και ηρώων. Ταυτίζονταν με τη Μνημοσύνη, διότι στα αγάλματα παρουσιάζεται σε στάση διαλογισμού και ανάμνησης. Στη ρωμαϊκή εποχή θεωρήθηκε προστάτιδα της μιμικής τέχνης.
Η Τερψιχόρη εκπροσωπούσε αρχικά το χορό και αργότερα μόνο τη λυρική ποίηση. Συνόδευε και ακολουθούσε τη Μελπομένη. Ήταν πρώτη στους Χορούς. Η Θάλεια ήταν η Μούσα της κωμωδίας. Η Ουρανία ήταν η προστάτιδα της αστρονομίας.
Προσωποποίηση της μνήμης και κόρη του Ουρανού και της Γαίας. Οι θεοί ζήτησαν από το νικητή Δία τη δημιουργία θεϊκών δυνάμεων για να τραγουδήσουν το γεγονός της νίκης στην Τιτανομαχία και την καινούργια τάξη του κόσμου. Έτσι ο Δίας κοιμήθηκε μαζί της εννέα συνεχόμενες μέρες και από την ένωση αυτή γεννήθηκαν οι εννέα Μούσες.
Οι Μούσες ήταν οι Καλλιόπη, Ευτέρπη, Κλειώ, Ερατώ, Μελπομένη, Πολυμνία, Τερψιχόρη, Θάλεια
και Ουρανία. Αρχηγός τους ήταν ο Απόλλων, γι΄αυτό λεγόταν και Μουσηγέτης. Αλλά ο ρόλος του δεν ήταν ο ίδιος με το ρόλο των Μουσών. Ο Απόλλωνας ήταν ο θεός των κιθαρωδών.
Η Καλλιόπη ήταν η μεγαλύτερη από τις Μούσες, η πιο σεβαστή και η πιο δυνατή. Ήταν η Μούσα της επικής ποίησης, της ευγλωττίας και της επιστήμης. Έσμιξε με τον Απόλλωνα και έγινε η μητέρα του Ορφέα. Η Ευτέρπη ήταν η προστάτιδα της μουσικής.
Η Κλειώ ήταν η Μούσα της ιστορίας και η Ερατώ η Μούσα της ερωτικής ποίησης. Μερικές φορές στα πόδια της βρισκόταν ένας Έρωτας, ενώ άλλες φορές ήταν γυμνή και θύμιζε την Αφροδίτη. Η Μελπομένη ήταν αρχικά η Μούσα της λυρικής ποίησης και έπειτα της τραγωδίας. Συνδέονταν με το Διόνυσο και έγινε η προστάτιδα της τραγωδίας.
Η Πολύμνια ήταν η Μούσα των ύμνων και των τραγουδιών προς τιμή των θεών και ηρώων. Ταυτίζονταν με τη Μνημοσύνη, διότι στα αγάλματα παρουσιάζεται σε στάση διαλογισμού και ανάμνησης. Στη ρωμαϊκή εποχή θεωρήθηκε προστάτιδα της μιμικής τέχνης.
Η Τερψιχόρη εκπροσωπούσε αρχικά το χορό και αργότερα μόνο τη λυρική ποίηση. Συνόδευε και ακολουθούσε τη Μελπομένη. Ήταν πρώτη στους Χορούς. Η Θάλεια ήταν η Μούσα της κωμωδίας. Η Ουρανία ήταν η προστάτιδα της αστρονομίας.
Ζεὺς δὲ γαμεῖ μὲν Ἥραν, καὶ τεκνοῖ Ἥβην Εἰλείθυιαν Ἄρην, μίγνυται δὲ πολλαῖς θνηταῖς τε καὶ ἀθανάτοις γυναιξίν. ἐκ μὲν οὖν Θέμιδος τῆς Οὐρανοῦ γεννᾷ θυγατέρας ὥρας. Εἰρήνην Εὐνομίαν Δίκην, μοίρας, Κλωθὼ Λάχεσιν Ἄτροπον, ἐκ Διώνης δὲ Ἀφροδίτην, ἐξ Εὐρυνόμης δὲ τῆς Ὠκεανοῦ χάριτας, Ἀγλαΐην Εὐφροσύνην Θάλειαν, ἐκ δὲ Στυγὸς Περσεφόνην, ἐκ δὲ Μνημοσύνης μούσας, πρώτην μὲν Καλλιόπην, εἶτα Κλειὼ Μελπομένην Εὐτέρπην Ἐρατὼ Τερψιχόρην Οὐρανίαν Θάλειαν Πολυμνίαν.
Οι εννέα Μούσες της ελληνικής μυθολογίας
Η λατρεία των Μουσών
Η λατρεία των Μουσών ξεκίνησε από την Πιερία και τον Όλυμπο και συνεχίστηκε αργότερα νοτιότερα στον Ελικώνα και Παρνασσό. Γι΄αυτό και ονομάστηκαν Ολυμπιάδες, Πιερίδες και Ελικωνιάδες Μούσες. Στα μέρη αυτά υπήρχαν πολλά σπήλαια και πηγές αφιερωμένες στις Μούσες. Το ιερό των Μουσών στον Ελικώνα ήταν ένα από τα σημαντικότερα ιερά της αρχαίας Ελλάδας. Ιερά και βωμοί υπήρχαν και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, όπως στην Αττική, Κόρινθο, Ολυμπία και Τροιζήνα. (Παυσανίας, Βοιωτικά IX 29.1, 29.2)
[29.1] ταῦτα μὲν δὴ ἔχοντά ἐστιν οὕτω, θῦσαι δὲ ἐν Ἑλικῶνι Μούσαις πρώτους καὶ ἐπονομάσαι τὸ ὄρος ἱερὸν εἶναι Μουσῶν Ἐφιάλτην καὶ Ὦτον λέγουσιν, οἰκίσαι δὲ αὐτοὺς καὶ Ἄσκρην: καὶ δὴ καὶ Ἡγησίνους ἐπὶ τῷδε ἐν τῇ Ἀτθίδι ἐποίησεν,
Ἄσκρῃ δ' αὖ παρέλεκτο Ποσειδάων ἐνοσίχθων,
ἣ δή οἱ τέκε παῖδα περιπλομένων ἐνιαυτῶν
Οἴοκλον, ὃς πρῶτος μετ' Ἀλωέος ἔκτισε παίδων
Ἄσκρην, ἥ θ' Ἑλικῶνος ἔχει πόδα πιδακόεντα. (Ηγησίνος, Ατθίς, άγνωστο σημείο)
[29.2] ταύτην τοῦ Ἡγησίνου τὴν ποίησιν οὐκ ἐπελεξάμην, ἀλλὰ πρότερον ἄρα ἐκλελοιπυῖα ἦν πρὶν ἢ ἐμέ γενέσθαι: Κάλλιππος δὲ Κορίνθιος ἐν τῇ ἐς Ὀρχομενίους συγγραφῇ μαρτύρια ποιεῖται τῷ λόγῳ τὰ Ἡγησίνου ἔπη, ὡσαύτως δὲ καὶ ἡμεῖς πεποιήμεθα παρ' αὐτοῦ Καλλίππου διδαχθέντες. Ἄσκρης μὲν δὴ πύργος εἷς ἐπ' ἐμοῦ καὶ ἄλλο οὐδὲν ἐλείπετο ἐς μνήμην, οἱ δὲ τοῦ Ἀλωέως παῖδες ἀριθμόν τε Μούσας ἐνόμισαν εἶναι τρεῖς καὶ ὀνόματα αὐταῖς ἔθεντο Μελέτην καὶ Μνήμην καὶ Ἀοιδήν.
Απόλλων και Μούσες
Ορφικός Ύμνος προς τις Μούσες
Μνημοσύνης καὶ Ζηνὸς ἐριγδούποιο ѳύγατρες,
Μοῦσαι Πιερίδες, μεγαλώνυμοι, ἀγλαόφημοι,
ѳνητοῖς, οἷς κε παρῆτε, ποѳεινόταται, πολύμορφοι,
πάσης παιδείης ἀρετὴν γεννῶσαι ἄμεμπτον,
ѳρέπτειραι ѱυχῆς, διανοίας ὀρѳοδότειραι,
καὶ νόου εὐδυνάτοιο καѳηγήτειραι ἄνασσαι,
αἳ τελετὰς ѳνητοῖς ἀνεδείξατε μυστιπολεύτους,
Κλειώ τ' Εὐτέρπη τε Ѳάλειά τε Μελπομένη τε
Τερѱιχόρη τ' Ἐρατώ τε Πολύμνιά τ' Οὐρανίη τε
Καλλιόπηι σὺν μητρὶ καὶ εὐδυνάτηι ѳεᾶι Ἁγνῆι.
ἀλλὰ μόλοιτε, ѳεαί, μύσταις, πολυποίκιλοι, ἁγναί,
εὔκλειαν ζῆλόν τ' ἐρατὸν πολύυμνον ἄγουσαι.
Σεις οι θυγατέρες της Μνημοσύνης και του βροντερού Διός ω ένδοξες Πιερίδες Μούσες
με την λαμπρή φήμη σεις σε όσους ανθρώπους παρευρεθείτε είστε περιπόθητες,
πολύμορφες, επειδή γεννάτε την άμεμπτο αρετή πάσης παιδείας εσείς τρέφετε την
ψυχήν και δίδετε την ορθή κατεύθυνση στην διανόηση και είστε οι οδηγοί βασίλισσες
του δυνατού νου σεις που δείξατε στους ανθρώπους τις τελετές, οι οποίες
εορτάζονται με μυστήρια, σεις η Κλειώ η Ευτέρπη, η Θάλεια, η Μελπομένη η Τερψιχόρη,
η Ερατώ, η Πολυμνία, η Ουρανία και η μητέρα μου Καλλιόπη, πού είστε αγνές θεές πολύ
ισχυρές. Αλλά είθε ώ θεοί να προσέλθετε στους μύστες σεις πού είστε πολυποίκιλες και αγνές
και να φέρετε σε αυτούς δόξα και ζήλο αξιέραστο και πολυύμνητο.
Μοῦσαι Πιερίδες, μεγαλώνυμοι, ἀγλαόφημοι,
ѳνητοῖς, οἷς κε παρῆτε, ποѳεινόταται, πολύμορφοι,
πάσης παιδείης ἀρετὴν γεννῶσαι ἄμεμπτον,
ѳρέπτειραι ѱυχῆς, διανοίας ὀρѳοδότειραι,
καὶ νόου εὐδυνάτοιο καѳηγήτειραι ἄνασσαι,
αἳ τελετὰς ѳνητοῖς ἀνεδείξατε μυστιπολεύτους,
Κλειώ τ' Εὐτέρπη τε Ѳάλειά τε Μελπομένη τε
Τερѱιχόρη τ' Ἐρατώ τε Πολύμνιά τ' Οὐρανίη τε
Καλλιόπηι σὺν μητρὶ καὶ εὐδυνάτηι ѳεᾶι Ἁγνῆι.
ἀλλὰ μόλοιτε, ѳεαί, μύσταις, πολυποίκιλοι, ἁγναί,
εὔκλειαν ζῆλόν τ' ἐρατὸν πολύυμνον ἄγουσαι.
Σεις οι θυγατέρες της Μνημοσύνης και του βροντερού Διός ω ένδοξες Πιερίδες Μούσες
με την λαμπρή φήμη σεις σε όσους ανθρώπους παρευρεθείτε είστε περιπόθητες,
πολύμορφες, επειδή γεννάτε την άμεμπτο αρετή πάσης παιδείας εσείς τρέφετε την
ψυχήν και δίδετε την ορθή κατεύθυνση στην διανόηση και είστε οι οδηγοί βασίλισσες
του δυνατού νου σεις που δείξατε στους ανθρώπους τις τελετές, οι οποίες
εορτάζονται με μυστήρια, σεις η Κλειώ η Ευτέρπη, η Θάλεια, η Μελπομένη η Τερψιχόρη,
η Ερατώ, η Πολυμνία, η Ουρανία και η μητέρα μου Καλλιόπη, πού είστε αγνές θεές πολύ
ισχυρές. Αλλά είθε ώ θεοί να προσέλθετε στους μύστες σεις πού είστε πολυποίκιλες και αγνές
και να φέρετε σε αυτούς δόξα και ζήλο αξιέραστο και πολυύμνητο.
